Over colonoscopie: Onderzoek van de dikke darm Voorbereiding met Picoprep®

Uw afspraak

U heeft een afspraak voor een colonoscopie op:

___________________ dag ___________________ om ___________________ uur.

Wij vragen u om 15 minuten voor de afgesproken tijd aanwezig te zijn.
Het onderzoek vindt plaats op de afdeling Endoscopie van:
☐    HMC Antoniushove, vierde verdieping, te bereiken via lifthal ROOD
☐    HMC Westeinde, tweede verdieping, te bereiken via lifthal ROOD

Verhinderd

Bent u op het afgesproken tijdstip verhinderd, bel dan zo snel mogelijk (uiterlijk 24 uur voor de afspraak) de afdeling Endoscopie om uw afspraak af te zeggen of te verplaatsen. Dit kan op maandag tot en met vrijdag tussen 08.30-17.00 uur op onderstaand telefoonnummer. Niet of te laat afgemelde afspraken worden in rekening gebracht.

Afdeling Endoscopie

HMC Antoniushove en HMC Westeinde: 088 979 43 37.

Gespecialiseerde artsen

Op de afdeling Endoscopie werken maag-, darm- en leverartsen (MDL-artsen) en longartsen. Zij worden ondersteund door een team van endoscopieverpleegkundigen. HMC is een opleidingsziekenhuis.
Dat betekent dat soms een arts in opleiding tot MDL-arts het endoscopisch onderzoek verricht. Deze arts in opleiding voert het onderzoek uit onder toezicht van de MDL-arts. De endoscopie-onderzoeken voor maag-, darm-, en leverziekten vinden plaats in HMC Antoniushove en HMC Westeinde.

U krijgt een darmonderzoek. Op deze webpagina leest u meer over dit onderzoek en over de darmvoorbereiding.

Wat is een colonoscopie

Een colonoscopie (ook wel coloscopie genoemd) is een inwendig onderzoek waarbij de binnenkant (het slijmvlies) van de dikke darm wordt bekeken. Het onderzoek wordt uitgevoerd met een endoscoop: een flexibele, bestuurbare slang met ingebouwde videocamera. De arts schuift de endoscoop via uw anus in de dikke darm. Met een colonoscopie kunnen afwijkingen zoals ontstekingen, zweren, bloedingen, poliepen, vernauwingen en gezwellen worden opgespoord. Een colonoscopie wordt gedaan door een MDL-arts (Maag-, Darm- en Lever-arts) of verpleegkundig endoscopist, met hulp van twee verpleegkundigen. Een verpleegkundig endoscopist is een gespecialiseerd verpleegkundige die is opgeleid om darmonderzoeken te doen.

Voorbereidingen voor het onderzoek

Bij de afspraakbevestiging heeft u een recept voor laxeermiddelen gekregen. Wij raden u aan om dit direct af te geven bij de apotheek.
Om het onderzoek goed te laten verlopen, is een zorgvuldige voorbereiding belangrijk. De hele dikke darm moet goed schoon zijn. Alleen dan is het mogelijk om het darmslijmvlies goed te beoordelen. Hieronder leest u wat u wel en niet moet doen. Lees de instructies goed door en volg deze op.
Als u een stoma heeft, dan kunt u contact opnemen met de stomaverpleegkundige van het ziekenhuis voor aangepast stomamateriaal tijdens het laxeren.

Roesje

Het onderzoek vindt plaats onder een roesje. Dit wil zeggen dat u een kalmerend slaapmiddel en een pijnstiller toegediend krijgt via een infuus in uw arm of hand. Door het roesje voelt u zich meer ontspannen. Zorgt u voor begeleiding naar huis, anders kan het roesje niet worden gegeven! Meer informatie over het roesje kunt u lezen op de webpagina “Onderzoek met een roesje op de afdeling Endoscopie”.

Combinatieafspraak gastroscopie en colonoscopie

Als u een maagonderzoek en darmonderzoek op dezelfde dag heeft dan moet u alle instructies over de voorbereiding en het dieet uit deze webpagina opvolgen. Beide onderzoeken worden direct na elkaar uitgevoerd, door dezelfde MDL-arts. Er wordt bij het maagonderzoek geen keelverdoving gegeven, omdat u een roesje krijgt.

Medicijngebruik

Als u medicijnen gebruikt, moet u deze uiterlijk innemen twee uur voordat u begint met het laxeren (Picoprep®).
Wanneer u orale anticonceptie (“de pil”) gebruikt, moet u er rekening mee houden dat de betrouwbaarheid hiervan verminderd kan zijn tijdens het gebruik van het laxeermiddel.

Medicijnen bij diabetes mellitus (suikerziekte)
Als u diabetespatiënt bent, dan kunt u contact opnemen met uw behandelend arts of diabetesverpleegkundige over het aanpassen van uw medicijnen tijdens de darmvoorbereiding en op de dag van het onderzoek zelf.

Bloedverdunnende medicijnen
Als u bloedverdunnende medicijnen gebruikt, is het belangrijk om dit met uw arts te bespreken. Bloedverdunnende medicijnen zijn bijvoorbeeld Acenocoumarol, Fenprocoumon, Clopidogrel, Persantin en de nieuwe antistollingsmiddelen Dabigratan, Rivaroxaban en Apixaban. In overleg met uw behandelend arts wordt besloten of u tijdelijk moet stoppen met het gebruik van deze medicijnen. De arts zal u dan vertellen wanneer u moet stoppen. Als u bent aangesloten bij de Trombosedienst, dan zullen zij het tijdelijk stoppen van de bloedverdunnende medicijnen met u regelen.

Met Aspirine® (acetylsalicylzuur) en Ascal® (carbasalaatcalcium) hoeft u niet te stoppen voor het onderzoek.

IJzertabletten
Door ijzertabletten kleurt de darmwand zwart en wordt uw darmwand minder goed zichtbaar. Hierdoor verloopt het darmonderzoek moeilijker. Als u ijzertabletten gebruikt, moet u hier een week voor het darmonderzoek mee stoppen. Na het onderzoek mag u de ijzertabletten weer innemen.

Darmvoorbereiding

Om de darm leeg en schoon te krijgen voor het onderzoek is het nodig om een aangepast dieet te volgen, de voorgeschreven laxeermiddelen te gebruiken en veel te drinken.

Dieet

Vanaf twee dagen voor het onderzoek moet u licht verteerbare voeding gebruiken en mag u bepaalde voedingsmiddelen niet gebruiken. Hierna leest u wat u wel en wat u niet mag eten.

Wat mag u niet eten:

• Volkoren graanproducten zoals: brood met zaden en volkorenbrood, volkoren- en meergranen pasta en zilvervliesrijst.
• Vezelige groenten zoals: asperges, bleekselderij, zuurkool, snijbonen, sperziebonen, prei, doperwten, peulvruchten, taugé, maïs, champignons, tomaten, ui, knoflook, spinazie, andijvie, paprika’s, rauwkost.
• Bepaalde fruitsoorten zoals: sinaasappelen, grapefruits, mandarijnen, kiwi’s, bramen, druiven, aardbeien en gedroogde vruchten.
• Noten, pinda’s en zaden.

Wat mag u wel eten:

• Broodmaaltijden zoals:
  • Beschuit, wit- of lichtbruinbrood met margarine of boter;
  • Magere vleeswaren, een gekookt ei, hagelslag, chocoladepasta, honing, stroop en jam zonder pitjes.
• Fruit zoals: zacht, rijp fruit of fruitconserven zonder pitjes, vezels of schil.
• Appelmoes, vruchtenmoes.
• Warme maaltijd zoals:
  • Soep met stukjes vlees, vermicelli en/of soepballetjes (maar zonder groenten);
  • Aardappelen, witte rijst, pasta, macaroni;
  • Licht gebraden mager vlees, vis of kip (zonder vel);
  • Gaar gekookte groenten zoals: bloemkool, de roosjes van de broccoli, worteltjes;
• Desserts zoals: vla, pudding, kwark of yoghurt.

Laxeren van de darmen met Bisacodyl® en Picoprep®

Om ervoor te zorgen dat de arts de darm goed kan bekijken, is het noodzakelijk dat er tijdens het onderzoek geen ontlasting in de dikke darm zit. Het leegmaken van de darm heet laxeren.
Het laxeren van de darmen gebeurt met de medicijnen Picoprep® (poeder) en Dulcolax® of Bisacodyl® (één tablet van 10 mg of twee tabletten van
5 mg). Het voorgeschreven laxeermiddel veroorzaakt herhaaldelijk diarree. Het is verstandig om hiermee rekening te houden met het plannen van uw afspraken.

Wanneer is de dikke darm goed schoon

De dikke darm is schoon als er uitsluitend lichtgele en heldere vloeistof uitkomt. Het is echter belangrijk dat u de voorgeschreven hoeveelheid heldere drank drinkt. Het blijkt dat de dikke darm van mensen die minder drinken dan de voorgeschreven hoeveelheid, toch niet goed schoon is. Hierdoor kunnen afwijkingen gemist worden. Ook kan het onderzoek hierdoor langer duren en pijnlijker zijn. Soms moet het onderzoek opnieuw worden gedaan.
Hieronder ziet u hoe helder de ontlasting moet zijn als u klaar bent met de darmvoorbereiding:

 

Te donker en te troebel	Fel oranje en bijna helder	Geel en helder
NIET OK!	NOG NIET SCHOON!	GOED SCHOON!

  Het is belangrijk dat u de medicijnen volgens de volgende beschrijving inneemt:

• Als u het darmonderzoek in de ochtend heeft, dan volgt u de instructies en schema 1 op pagina 8/9.
• Als u het darmonderzoek in de middag heeft, dan volgt u de instructies en schema 2 op pagina 10/11.

Voorbereiding bij een darmonderzoek in de ochtend

Eén dag voor het onderzoek    Datum:___________________

• U mag ontbijten en lunchen tot 14.00 uur. U mag geen salade en volkorenproducten eten. Na 14.00 uur mag u niets meer eten.
• Drink alleen heldere vloeistoffen: water, heldere appelsap, heldere thee, heldere gezeefde drinkbouillon.
• U mag geen drank drinken met een rode kleur, zoals bietensap of druivensap.
• U mag geen alcoholhoudende en koolzuurhoudende drank drinken.
• We raden u aan om ook bouillon te drinken, omdat dit zout bevat.
• Neem om 16.00 uur twee laxeertabletten Bisacodyl 5 mg (of één tablet van 10 mg) met een glas water in.
• Neem om 19.00 uur het eerste zakje Picoprep® in. Los de inhoud van het zakje op in 150 ml koud water, roer het twee á drie minuten en drink het in één keer op.
• Drink hierna twee liter heldere vloeistoffen binnen twee uur. Neem om de tien minuten een glas.
• Om zeker te weten dat u genoeg drinkt, kunt u op een lijst bijhouden hoeveel u drinkt. U vindt deze lijst onderaan deze webpagina.
• U kunt het koud krijgen tijdens het laxeren. Ook kunt u hoofdpijn krijgen. U mag hiervoor paracetamol innemen.
• U kunt last krijgen van pijn en irritatie rond de anus. U kunt ter verlichting zalf aanbrengen rond de anus. U mag geen vaseline gebruiken.

Dag van het onderzoek     Datum:___________________

• Neem vier uur voor het onderzoek het tweede zakje Picoprep® in → Schema 1.
  • Los de inhoud van het zakje op in 150 ml koud water. Roer het twee á drie minuten en drink het in één keer op.
• Drink daarna twee liter heldere vloeistoffen binnen twee uur. Neem om de tien minuten een glas. Wij raden u aan om ook bouillon te drinken.
• Vanaf twee uur voor het onderzoek moet u nuchter blijven en mag u niets meer drinken.

Schema 1: Inname Picoprep® bij een onderzoek in de ochtend

Tijdstip darmonderzoek in de ochtend	Inname eerste zakje één dag voor het onderzoek	Inname tweede zakje op de dag van het onderzoek
09.00 uur	19.00 uur	05.00 uur
09.30 uur	19.00 uur	05.30 uur
10.00 uur	19.00 uur	06.00 uur
10.30 uur	19.00 uur	06.30 uur
11.00 uur	19.00 uur	07.00 uur
11.30 uur	19.00 uur	07.30 uur
12.00 uur	19.00 uur	08.00 uur

Zoek in de linkerkolom hoe laat het onderzoek is gepland. Kijk daarna op dezelfde regel hoe laat het eerste en tweede zakje Picoprep® moeten worden ingenomen.

Voorbereiding bij een darmonderzoek in de middag

Eén dag voor het onderzoek     Datum:___________________

• U mag ontbijten en lunchen tot 14.00 uur. U mag geen salade en volkorenproducten eten.
• Vanaf 14.00 uur mag u niets meer eten.
• Drink alleen heldere vloeistoffen: water, heldere appelsap, heldere thee, heldere gezeefde drinkbouillon.
• U mag geen drank drinken met een rode kleur, zoals bietensap of druivensap.
• U mag geen alcoholhoudende en koolzuurhoudende drank drinken.
• Neem om 16.00 uur twee laxeertabletten Bisacodyl 5 mg (of één tablet van 10 mg) met een glas water in.
• Neem om 19.00 uur het eerste zakje Picoprep® in. Los de inhoud van het zakje op in 150 ml koud water. Roer het twee á drie minuten en drink het in één keer op.
• Drink hierna twee liter heldere vloeistoffen binnen twee uur. Neem om de tien minuten een glas.
• Om zeker te weten dat u genoeg drinkt, kunt u op een lijst bijhouden hoeveel u drinkt. U vindt deze lijst onderaan deze webpagina.
• U kunt het koud krijgen tijdens het laxeren. Ook kunt u hoofdpijn krijgen. U mag hiervoor paracetamol innemen.
• U kunt last krijgen van pijn en irritatie rond de anus. U kunt ter verlichting zalf aanbrengen rond de anus. U mag geen vaseline gebruiken.

Dag van het onderzoek    Datum:___________________

• Neem vier uur voor het onderzoek het tweede zakje Picoprep® in → Schema 2.
  • Los de inhoud van het zakje op in 150 ml koud water. Roer het twee á drie minuten en drink het in één keer op.
• Drink daarna twee liter heldere vloeistoffen binnen twee uur. Neem om de tien minuten een glas. Wij raden u aan om ook bouillon te drinken.
• Vanaf twee uur voor het onderzoek mag u niets meer drinken.

Schema 2: Inname Picoprep® bij een onderzoek in de middag

Tijdstip darmonderzoek in de middag	Inname eerste zakje één dag voor het onderzoek	Inname tweede zakje op de dag van het onderzoek
13.30 uur	19.00 uur	09.30 uur
14.00 uur	19.00 uur	10.00 uur
14.30 uur	19.00 uur	10.30 uur
15.00 uur	19.00 uur	11.00 uur
15.30 uur	19.00 uur	11.30 uur
16.00 uur	19.00 uur	12.00 uur
16.30 uur	19.00 uur	12.30 uur

Zoek in de linkerkolom hoe laat het onderzoek is gepland. Kijk daarna op dezelfde regel hoe laat het eerste en tweede zakje Picoprep® moeten worden ingenomen.

Wat neemt u mee naar het ziekenhuis

Op de dag van het onderzoek neemt u uw HMC-patiëntenpas mee naar het ziekenhuis. Bent u uw patiëntenpas vergeten of kwijt of heeft u geen patiëntenpas? Laat u dan alstublieft een nieuwe pas maken bij de inschrijfbalie in de centrale hal.
Trek voor het onderzoek gemakkelijk zittende kleding aan. Laat sieraden en andere waardevolle zaken thuis. Het is handig om een tas mee te nemen om uw kleding in te bewaren tijdens het onderzoek.

Waar moet u zich melden

Het onderzoek vindt plaats op de afdeling Endoscopie. U meldt zich 15 minuten vóór het afgesproken tijdstip bij de balie.
Wij proberen wij u op het afgesproken tijdstip te helpen. Het kan gebeuren dat u toch moet wachten door bijvoorbeeld een spoedgeval of onvoorziene omstandigheden. Wij vragen hiervoor uw begrip.

Het onderzoek

• De endoscopieverpleegkundige haalt u op uit de wachtkamer en brengt u naar de voorbereidingskamer of direct naar de behandelkamer. U kunt de ingevulde vragenlijst met daarop het telefoonnummer van uw begeleider aan de verpleegkundige geven.
• U moet zich gedeeltelijk uitkleden en daarna moet u op de brancard gaan liggen. Uw onderlichaam wordt bedekt. Uw kleding wordt onderop de brancard gelegd.
• De verpleegkundige brengt een infuus aan, en sluit de apparatuur aan om de bloeddruk en het zuurstofgehalte te meten.
• Als u nog vragen heeft over het onderzoek dan kan u deze aan de verpleegkundige of aan de arts stellen.
• Door de arts worden er enkele vragen aan u gesteld voordat het onderzoek begint. Dit noemen we de “time-out” procedure.
• Daarna gaat u op uw linkerzij liggen, met uw knieën zo hoog mogelijk opgetrokken.
• Het roesje wordt toegediend via het infuusnaaldje.
• De endoscoop wordt via uw anus ingebracht en langzaam opgeschoven door de dikke darm. Daarna wordt de endoscoop weer langzaam teruggetrokken.
• Via de endoscoop wordt er lucht in de darm geblazen om de darm goed te kunnen ontplooien. Dit kan darmkrampen veroorzaken. Waarschijnlijk laat u ook winden tijdens het onderzoek. Dat is heel normaal. Houd de winden vooral niet op, hierdoor kunt u meer last van buikkrampen krijgen.
• Tijdens het onderzoek kan het nodig zijn dat u op uw rug of rechterzij moet draaien. Ook kan het nodig zijn dat de verpleegkundige met de handen op uw buik op bepaalde plaatsen druk zal uitoefenen.
• Het onderzoek duurt ongeveer 30- 45 minuten.

Mogelijke ingrepen tijdens een colonoscopie

De arts kan instrumenten door de endoscoop inbrengen. Op die manier is het mogelijk om de volgende ingrepen uit te voeren:

Een stukje weefsel (biopt) afnemen
De arts kan stukjes weefsel (biopten) afnemen uit de wand van de darm. Deze biopten worden voor onderzoek opgestuurd naar het laboratorium.

Een poliep verwijderen en andere behandelingen
Het verwijderen van een poliep wordt ook wel poliepectomie genoemd. De arts legt een metaaldraadje als een lus om de poliep heen. Vervolgens wordt een zwakke elektrische stroom door het metaaldraadje geleid en wordt de steel van de poliep doorgebrand. U voelt hier niets van. De verwijderde poliepen worden opgestuurd naar het laboratorium en daar verder onderzocht.
Ook is het mogelijk om een bloeding of een vernauwing te behandelen.

Na het onderzoek

Na het onderzoek gaat u naar de uitslaapkamer om uit te slapen en bij te komen van het onderzoek. U blijft hier gemiddeld één uur, in een enkel geval langer wanneer dit nodig mocht zijn. Als u goed wakker bent, mag u weer gewoon eten en drinken. U krijgt een broodmaaltijd aangeboden op de uitslaapkamer.
Als u nog veel last heeft van lucht in de darmen, dan kan een dun slangetje (“een schoorsteentje”) in de anus worden ingebracht om de overtollige lucht te laten ontsnappen. Als alles goed gaat, wordt het infuusnaaldje verwijderd en mag u met uw begeleider naar huis.

Klachten na het onderzoek

Na een colonoscopie hebben veel mensen nog enige tijd klachten. De eerste tijd na het onderzoek kunt u last hebben van buikpijn, darmkrampen, een opgeblazen gevoel en winderigheid. Dit is normaal en wordt meestal veroorzaakt door de ingeblazen lucht. Het is belangrijk dat u die lucht snel kwijtraakt. Dit doet u door winden te laten. De pijn is dan vaak snel weer weg. Als er bij u poliepen zijn verwijderd of biopten zijn genomen, kan het zijn dat u de eerste uren na het onderzoek wat bloed verliest. Tot enkele dagen na het onderzoek kunt u wat slijm en vocht verliezen via uw anus.
Normaal gesproken verminderen en verdwijnen bovengenoemde klachten binnen enkele dagen.

Neemt u contact op met de afdeling Endoscopie (tijdens kantooruren) of met de afdeling Spoedeisende Hulp wanneer:

• De klachten erger worden;
• U koorts krijgt;
• Het bloedverlies blijft aanhouden;
• U veel bloed verliest (bijvoorbeeld een kopje vol);
• U andere klachten heeft die u niet vertrouwt.

Voor telefoonnummers en bereikbaarheid, zie onderkant webpagina.

Complicaties

Uw arts zal de voor- en nadelen van de medicatie voor een roesje met u bespreken. Er is een kleine kans op complicaties door de medicijnen, zoals ademhalingsproblemen en stoornissen in de hartfunctie. Dit geldt vooral voor mensen die ouder zijn dan 70 jaar en voor mensen met een hartaandoening en/of longaandoening.

Complicaties als gevolg van het onderzoek komen zeer zelden voor. Bij ongeveer twee op de 1.000 patiënten ontstaan complicaties. De kans op een complicatie neemt toe als de arts tijdens het onderzoek een ingreep uitvoert. Als de arts een poliep verwijdert of een andere handeling uitvoert, ontstaan complicaties bij één tot twee op de 100 patiënten.

De meest voorkomende complicatie is een bloeding. Een bloeding kan tijdens of direct na het onderzoek optreden, maar ook nog in de eerste week na het onderzoek. Een zeldzame, maar zeer ernstige complicatie is een darmperforatie. Dit is een gaatje of scheurtje in de wand van de darm en treedt op bij één per 1000 patiënten die een darmonderzoek krijgen. De ontlasting uit de darm kan dan in de buikholte terechtkomen. Hierdoor kan een buikvliesontsteking ontstaan. Dit is een gevaarlijke situatie, waarbij meestal een spoedoperatie nodig is. Beide complicaties komen vooral voor bij mensen die ontstekingen, vernauwingen of uitstulpingen (divertikels) in de darm hebben.

De uitslag

Direct na het onderzoek krijgt u van de arts die het onderzoek heeft uitgevoerd een voorlopige uitslag op papier. De definitieve uitslag van het onderzoek krijgt u van uw behandelend arts bij uw eerstvolgende bezoek aan de polikliniek.

Vragen

Hebt u na het lezen van deze webpagina nog vragen, dan kunt u contact opnemen met de afdeling Endoscopie. De afdeling Endoscopie is bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 08.00 tot 16.30 uur via telefoonnummer: 088 979 43 37.

Buiten kantooruren kunt u bij spoed contact opnemen met de Spoedeisende Hulp van HMC Westeinde: 088 979 23 80.

Bijlage. Overzicht van wat u drinkt

Schrijft u in deze lijst alles op wat u drinkt.

Tijd	Hoeveelheid vloeistof in ml.	Tijd	Hoeveelheid vloeistof in ml.

Over colonoscopie: Onderzoek van de dikke darm Voorbereiding met Picoprep®

Uw afspraak

U heeft een afspraak voor een colonoscopie op:

___________________ dag ___________________ om ___________________ uur.

Wij vragen u om 15 minuten voor de afgesproken tijd aanwezig te zijn.
Het onderzoek vindt plaats op de afdeling Endoscopie van:
☐    HMC Antoniushove, vierde verdieping, te bereiken via lifthal ROOD
☐    HMC Westeinde, tweede verdieping, te bereiken via lifthal ROOD

Verhinderd

Bent u op het afgesproken tijdstip verhinderd, bel dan zo snel mogelijk (uiterlijk 24 uur voor de afspraak) de afdeling Endoscopie om uw afspraak af te zeggen of te verplaatsen. Dit kan op maandag tot en met vrijdag tussen 08.30-17.00 uur op onderstaand telefoonnummer. Niet of te laat afgemelde afspraken worden in rekening gebracht.

Afdeling Endoscopie

HMC Antoniushove en HMC Westeinde: 088 979 43 37.

Gespecialiseerde artsen

Op de afdeling Endoscopie werken maag-, darm- en leverartsen (MDL-artsen) en longartsen. Zij worden ondersteund door een team van endoscopieverpleegkundigen. HMC is een opleidingsziekenhuis.
Dat betekent dat soms een arts in opleiding tot MDL-arts het endoscopisch onderzoek verricht. Deze arts in opleiding voert het onderzoek uit onder toezicht van de MDL-arts. De endoscopie-onderzoeken voor maag-, darm-, en leverziekten vinden plaats in HMC Antoniushove en HMC Westeinde.

U krijgt een darmonderzoek. Op deze webpagina leest u meer over dit onderzoek en over de darmvoorbereiding.

Wat is een colonoscopie

Een colonoscopie (ook wel coloscopie genoemd) is een inwendig onderzoek waarbij de binnenkant (het slijmvlies) van de dikke darm wordt bekeken. Het onderzoek wordt uitgevoerd met een endoscoop: een flexibele, bestuurbare slang met ingebouwde videocamera. De arts schuift de endoscoop via uw anus in de dikke darm. Met een colonoscopie kunnen afwijkingen zoals ontstekingen, zweren, bloedingen, poliepen, vernauwingen en gezwellen worden opgespoord. Een colonoscopie wordt gedaan door een MDL-arts (Maag-, Darm- en Lever-arts) of verpleegkundig endoscopist, met hulp van twee verpleegkundigen. Een verpleegkundig endoscopist is een gespecialiseerd verpleegkundige die is opgeleid om darmonderzoeken te doen.

Voorbereidingen voor het onderzoek

Bij de afspraakbevestiging heeft u een recept voor laxeermiddelen gekregen. Wij raden u aan om dit direct af te geven bij de apotheek.
Om het onderzoek goed te laten verlopen, is een zorgvuldige voorbereiding belangrijk. De hele dikke darm moet goed schoon zijn. Alleen dan is het mogelijk om het darmslijmvlies goed te beoordelen. Hieronder leest u wat u wel en niet moet doen. Lees de instructies goed door en volg deze op.
Als u een stoma heeft, dan kunt u contact opnemen met de stomaverpleegkundige van het ziekenhuis voor aangepast stomamateriaal tijdens het laxeren.

Roesje

Het onderzoek vindt plaats onder een roesje. Dit wil zeggen dat u een kalmerend slaapmiddel en een pijnstiller toegediend krijgt via een infuus in uw arm of hand. Door het roesje voelt u zich meer ontspannen. Zorgt u voor begeleiding naar huis, anders kan het roesje niet worden gegeven! Meer informatie over het roesje kunt u lezen op de webpagina “Onderzoek met een roesje op de afdeling Endoscopie”.

Combinatieafspraak gastroscopie en colonoscopie

Als u een maagonderzoek en darmonderzoek op dezelfde dag heeft dan moet u alle instructies over de voorbereiding en het dieet uit deze webpagina opvolgen. Beide onderzoeken worden direct na elkaar uitgevoerd, door dezelfde MDL-arts. Er wordt bij het maagonderzoek geen keelverdoving gegeven, omdat u een roesje krijgt.

Medicijngebruik

Als u medicijnen gebruikt, moet u deze uiterlijk innemen twee uur voordat u begint met het laxeren (Picoprep®).
Wanneer u orale anticonceptie (“de pil”) gebruikt, moet u er rekening mee houden dat de betrouwbaarheid hiervan verminderd kan zijn tijdens het gebruik van het laxeermiddel.

Medicijnen bij diabetes mellitus (suikerziekte)
Als u diabetespatiënt bent, dan kunt u contact opnemen met uw behandelend arts of diabetesverpleegkundige over het aanpassen van uw medicijnen tijdens de darmvoorbereiding en op de dag van het onderzoek zelf.

Bloedverdunnende medicijnen
Als u bloedverdunnende medicijnen gebruikt, is het belangrijk om dit met uw arts te bespreken. Bloedverdunnende medicijnen zijn bijvoorbeeld Acenocoumarol, Fenprocoumon, Clopidogrel, Persantin en de nieuwe antistollingsmiddelen Dabigratan, Rivaroxaban en Apixaban. In overleg met uw behandelend arts wordt besloten of u tijdelijk moet stoppen met het gebruik van deze medicijnen. De arts zal u dan vertellen wanneer u moet stoppen. Als u bent aangesloten bij de Trombosedienst, dan zullen zij het tijdelijk stoppen van de bloedverdunnende medicijnen met u regelen.

Met Aspirine® (acetylsalicylzuur) en Ascal® (carbasalaatcalcium) hoeft u niet te stoppen voor het onderzoek.

IJzertabletten
Door ijzertabletten kleurt de darmwand zwart en wordt uw darmwand minder goed zichtbaar. Hierdoor verloopt het darmonderzoek moeilijker. Als u ijzertabletten gebruikt, moet u hier een week voor het darmonderzoek mee stoppen. Na het onderzoek mag u de ijzertabletten weer innemen.

Darmvoorbereiding

Om de darm leeg en schoon te krijgen voor het onderzoek is het nodig om een aangepast dieet te volgen, de voorgeschreven laxeermiddelen te gebruiken en veel te drinken.

Dieet

Vanaf twee dagen voor het onderzoek moet u licht verteerbare voeding gebruiken en mag u bepaalde voedingsmiddelen niet gebruiken. Hierna leest u wat u wel en wat u niet mag eten.

Wat mag u niet eten:

• Volkoren graanproducten zoals: brood met zaden en volkorenbrood, volkoren- en meergranen pasta en zilvervliesrijst.
• Vezelige groenten zoals: asperges, bleekselderij, zuurkool, snijbonen, sperziebonen, prei, doperwten, peulvruchten, taugé, maïs, champignons, tomaten, ui, knoflook, spinazie, andijvie, paprika’s, rauwkost.
• Bepaalde fruitsoorten zoals: sinaasappelen, grapefruits, mandarijnen, kiwi’s, bramen, druiven, aardbeien en gedroogde vruchten.
• Noten, pinda’s en zaden.

Wat mag u wel eten:

• Broodmaaltijden zoals:
  • Beschuit, wit- of lichtbruinbrood met margarine of boter;
  • Magere vleeswaren, een gekookt ei, hagelslag, chocoladepasta, honing, stroop en jam zonder pitjes.
• Fruit zoals: zacht, rijp fruit of fruitconserven zonder pitjes, vezels of schil.
• Appelmoes, vruchtenmoes.
• Warme maaltijd zoals:
  • Soep met stukjes vlees, vermicelli en/of soepballetjes (maar zonder groenten);
  • Aardappelen, witte rijst, pasta, macaroni;
  • Licht gebraden mager vlees, vis of kip (zonder vel);
  • Gaar gekookte groenten zoals: bloemkool, de roosjes van de broccoli, worteltjes;
• Desserts zoals: vla, pudding, kwark of yoghurt.

Laxeren van de darmen met Bisacodyl® en Picoprep®

Om ervoor te zorgen dat de arts de darm goed kan bekijken, is het noodzakelijk dat er tijdens het onderzoek geen ontlasting in de dikke darm zit. Het leegmaken van de darm heet laxeren.
Het laxeren van de darmen gebeurt met de medicijnen Picoprep® (poeder) en Dulcolax® of Bisacodyl® (één tablet van 10 mg of twee tabletten van
5 mg). Het voorgeschreven laxeermiddel veroorzaakt herhaaldelijk diarree. Het is verstandig om hiermee rekening te houden met het plannen van uw afspraken.

Wanneer is de dikke darm goed schoon

De dikke darm is schoon als er uitsluitend lichtgele en heldere vloeistof uitkomt. Het is echter belangrijk dat u de voorgeschreven hoeveelheid heldere drank drinkt. Het blijkt dat de dikke darm van mensen die minder drinken dan de voorgeschreven hoeveelheid, toch niet goed schoon is. Hierdoor kunnen afwijkingen gemist worden. Ook kan het onderzoek hierdoor langer duren en pijnlijker zijn. Soms moet het onderzoek opnieuw worden gedaan.
Hieronder ziet u hoe helder de ontlasting moet zijn als u klaar bent met de darmvoorbereiding:

 

Te donker en te troebel	Fel oranje en bijna helder	Geel en helder
NIET OK!	NOG NIET SCHOON!	GOED SCHOON!

  Het is belangrijk dat u de medicijnen volgens de volgende beschrijving inneemt:

• Als u het darmonderzoek in de ochtend heeft, dan volgt u de instructies en schema 1 op pagina 8/9.
• Als u het darmonderzoek in de middag heeft, dan volgt u de instructies en schema 2 op pagina 10/11.

Voorbereiding bij een darmonderzoek in de ochtend

Eén dag voor het onderzoek    Datum:___________________

• U mag ontbijten en lunchen tot 14.00 uur. U mag geen salade en volkorenproducten eten. Na 14.00 uur mag u niets meer eten.
• Drink alleen heldere vloeistoffen: water, heldere appelsap, heldere thee, heldere gezeefde drinkbouillon.
• U mag geen drank drinken met een rode kleur, zoals bietensap of druivensap.
• U mag geen alcoholhoudende en koolzuurhoudende drank drinken.
• We raden u aan om ook bouillon te drinken, omdat dit zout bevat.
• Neem om 16.00 uur twee laxeertabletten Bisacodyl 5 mg (of één tablet van 10 mg) met een glas water in.
• Neem om 19.00 uur het eerste zakje Picoprep® in. Los de inhoud van het zakje op in 150 ml koud water, roer het twee á drie minuten en drink het in één keer op.
• Drink hierna twee liter heldere vloeistoffen binnen twee uur. Neem om de tien minuten een glas.
• Om zeker te weten dat u genoeg drinkt, kunt u op een lijst bijhouden hoeveel u drinkt. U vindt deze lijst onderaan deze webpagina.
• U kunt het koud krijgen tijdens het laxeren. Ook kunt u hoofdpijn krijgen. U mag hiervoor paracetamol innemen.
• U kunt last krijgen van pijn en irritatie rond de anus. U kunt ter verlichting zalf aanbrengen rond de anus. U mag geen vaseline gebruiken.

Dag van het onderzoek     Datum:___________________

• Neem vier uur voor het onderzoek het tweede zakje Picoprep® in → Schema 1.
  • Los de inhoud van het zakje op in 150 ml koud water. Roer het twee á drie minuten en drink het in één keer op.
• Drink daarna twee liter heldere vloeistoffen binnen twee uur. Neem om de tien minuten een glas. Wij raden u aan om ook bouillon te drinken.
• Vanaf twee uur voor het onderzoek moet u nuchter blijven en mag u niets meer drinken.

Schema 1: Inname Picoprep® bij een onderzoek in de ochtend

Tijdstip darmonderzoek in de ochtend	Inname eerste zakje één dag voor het onderzoek	Inname tweede zakje op de dag van het onderzoek
09.00 uur	19.00 uur	05.00 uur
09.30 uur	19.00 uur	05.30 uur
10.00 uur	19.00 uur	06.00 uur
10.30 uur	19.00 uur	06.30 uur
11.00 uur	19.00 uur	07.00 uur
11.30 uur	19.00 uur	07.30 uur
12.00 uur	19.00 uur	08.00 uur

Zoek in de linkerkolom hoe laat het onderzoek is gepland. Kijk daarna op dezelfde regel hoe laat het eerste en tweede zakje Picoprep® moeten worden ingenomen.

Voorbereiding bij een darmonderzoek in de middag

Eén dag voor het onderzoek     Datum:___________________

• U mag ontbijten en lunchen tot 14.00 uur. U mag geen salade en volkorenproducten eten.
• Vanaf 14.00 uur mag u niets meer eten.
• Drink alleen heldere vloeistoffen: water, heldere appelsap, heldere thee, heldere gezeefde drinkbouillon.
• U mag geen drank drinken met een rode kleur, zoals bietensap of druivensap.
• U mag geen alcoholhoudende en koolzuurhoudende drank drinken.
• Neem om 16.00 uur twee laxeertabletten Bisacodyl 5 mg (of één tablet van 10 mg) met een glas water in.
• Neem om 19.00 uur het eerste zakje Picoprep® in. Los de inhoud van het zakje op in 150 ml koud water. Roer het twee á drie minuten en drink het in één keer op.
• Drink hierna twee liter heldere vloeistoffen binnen twee uur. Neem om de tien minuten een glas.
• Om zeker te weten dat u genoeg drinkt, kunt u op een lijst bijhouden hoeveel u drinkt. U vindt deze lijst onderaan deze webpagina.
• U kunt het koud krijgen tijdens het laxeren. Ook kunt u hoofdpijn krijgen. U mag hiervoor paracetamol innemen.
• U kunt last krijgen van pijn en irritatie rond de anus. U kunt ter verlichting zalf aanbrengen rond de anus. U mag geen vaseline gebruiken.

Dag van het onderzoek    Datum:___________________

• Neem vier uur voor het onderzoek het tweede zakje Picoprep® in → Schema 2.
  • Los de inhoud van het zakje op in 150 ml koud water. Roer het twee á drie minuten en drink het in één keer op.
• Drink daarna twee liter heldere vloeistoffen binnen twee uur. Neem om de tien minuten een glas. Wij raden u aan om ook bouillon te drinken.
• Vanaf twee uur voor het onderzoek mag u niets meer drinken.

Schema 2: Inname Picoprep® bij een onderzoek in de middag

Tijdstip darmonderzoek in de middag	Inname eerste zakje één dag voor het onderzoek	Inname tweede zakje op de dag van het onderzoek
13.30 uur	19.00 uur	09.30 uur
14.00 uur	19.00 uur	10.00 uur
14.30 uur	19.00 uur	10.30 uur
15.00 uur	19.00 uur	11.00 uur
15.30 uur	19.00 uur	11.30 uur
16.00 uur	19.00 uur	12.00 uur
16.30 uur	19.00 uur	12.30 uur

Zoek in de linkerkolom hoe laat het onderzoek is gepland. Kijk daarna op dezelfde regel hoe laat het eerste en tweede zakje Picoprep® moeten worden ingenomen.

Wat neemt u mee naar het ziekenhuis

Op de dag van het onderzoek neemt u uw HMC-patiëntenpas mee naar het ziekenhuis. Bent u uw patiëntenpas vergeten of kwijt of heeft u geen patiëntenpas? Laat u dan alstublieft een nieuwe pas maken bij de inschrijfbalie in de centrale hal.
Trek voor het onderzoek gemakkelijk zittende kleding aan. Laat sieraden en andere waardevolle zaken thuis. Het is handig om een tas mee te nemen om uw kleding in te bewaren tijdens het onderzoek.

Waar moet u zich melden

Het onderzoek vindt plaats op de afdeling Endoscopie. U meldt zich 15 minuten vóór het afgesproken tijdstip bij de balie.
Wij proberen wij u op het afgesproken tijdstip te helpen. Het kan gebeuren dat u toch moet wachten door bijvoorbeeld een spoedgeval of onvoorziene omstandigheden. Wij vragen hiervoor uw begrip.

Het onderzoek

• De endoscopieverpleegkundige haalt u op uit de wachtkamer en brengt u naar de voorbereidingskamer of direct naar de behandelkamer. U kunt de ingevulde vragenlijst met daarop het telefoonnummer van uw begeleider aan de verpleegkundige geven.
• U moet zich gedeeltelijk uitkleden en daarna moet u op de brancard gaan liggen. Uw onderlichaam wordt bedekt. Uw kleding wordt onderop de brancard gelegd.
• De verpleegkundige brengt een infuus aan, en sluit de apparatuur aan om de bloeddruk en het zuurstofgehalte te meten.
• Als u nog vragen heeft over het onderzoek dan kan u deze aan de verpleegkundige of aan de arts stellen.
• Door de arts worden er enkele vragen aan u gesteld voordat het onderzoek begint. Dit noemen we de “time-out” procedure.
• Daarna gaat u op uw linkerzij liggen, met uw knieën zo hoog mogelijk opgetrokken.
• Het roesje wordt toegediend via het infuusnaaldje.
• De endoscoop wordt via uw anus ingebracht en langzaam opgeschoven door de dikke darm. Daarna wordt de endoscoop weer langzaam teruggetrokken.
• Via de endoscoop wordt er lucht in de darm geblazen om de darm goed te kunnen ontplooien. Dit kan darmkrampen veroorzaken. Waarschijnlijk laat u ook winden tijdens het onderzoek. Dat is heel normaal. Houd de winden vooral niet op, hierdoor kunt u meer last van buikkrampen krijgen.
• Tijdens het onderzoek kan het nodig zijn dat u op uw rug of rechterzij moet draaien. Ook kan het nodig zijn dat de verpleegkundige met de handen op uw buik op bepaalde plaatsen druk zal uitoefenen.
• Het onderzoek duurt ongeveer 30- 45 minuten.

Mogelijke ingrepen tijdens een colonoscopie

De arts kan instrumenten door de endoscoop inbrengen. Op die manier is het mogelijk om de volgende ingrepen uit te voeren:

Een stukje weefsel (biopt) afnemen
De arts kan stukjes weefsel (biopten) afnemen uit de wand van de darm. Deze biopten worden voor onderzoek opgestuurd naar het laboratorium.

Een poliep verwijderen en andere behandelingen
Het verwijderen van een poliep wordt ook wel poliepectomie genoemd. De arts legt een metaaldraadje als een lus om de poliep heen. Vervolgens wordt een zwakke elektrische stroom door het metaaldraadje geleid en wordt de steel van de poliep doorgebrand. U voelt hier niets van. De verwijderde poliepen worden opgestuurd naar het laboratorium en daar verder onderzocht.
Ook is het mogelijk om een bloeding of een vernauwing te behandelen.

Na het onderzoek

Na het onderzoek gaat u naar de uitslaapkamer om uit te slapen en bij te komen van het onderzoek. U blijft hier gemiddeld één uur, in een enkel geval langer wanneer dit nodig mocht zijn. Als u goed wakker bent, mag u weer gewoon eten en drinken. U krijgt een broodmaaltijd aangeboden op de uitslaapkamer.
Als u nog veel last heeft van lucht in de darmen, dan kan een dun slangetje (“een schoorsteentje”) in de anus worden ingebracht om de overtollige lucht te laten ontsnappen. Als alles goed gaat, wordt het infuusnaaldje verwijderd en mag u met uw begeleider naar huis.

Klachten na het onderzoek

Na een colonoscopie hebben veel mensen nog enige tijd klachten. De eerste tijd na het onderzoek kunt u last hebben van buikpijn, darmkrampen, een opgeblazen gevoel en winderigheid. Dit is normaal en wordt meestal veroorzaakt door de ingeblazen lucht. Het is belangrijk dat u die lucht snel kwijtraakt. Dit doet u door winden te laten. De pijn is dan vaak snel weer weg. Als er bij u poliepen zijn verwijderd of biopten zijn genomen, kan het zijn dat u de eerste uren na het onderzoek wat bloed verliest. Tot enkele dagen na het onderzoek kunt u wat slijm en vocht verliezen via uw anus.
Normaal gesproken verminderen en verdwijnen bovengenoemde klachten binnen enkele dagen.

Neemt u contact op met de afdeling Endoscopie (tijdens kantooruren) of met de afdeling Spoedeisende Hulp wanneer:

• De klachten erger worden;
• U koorts krijgt;
• Het bloedverlies blijft aanhouden;
• U veel bloed verliest (bijvoorbeeld een kopje vol);
• U andere klachten heeft die u niet vertrouwt.

Voor telefoonnummers en bereikbaarheid, zie onderkant webpagina.

Complicaties

Uw arts zal de voor- en nadelen van de medicatie voor een roesje met u bespreken. Er is een kleine kans op complicaties door de medicijnen, zoals ademhalingsproblemen en stoornissen in de hartfunctie. Dit geldt vooral voor mensen die ouder zijn dan 70 jaar en voor mensen met een hartaandoening en/of longaandoening.

Complicaties als gevolg van het onderzoek komen zeer zelden voor. Bij ongeveer twee op de 1.000 patiënten ontstaan complicaties. De kans op een complicatie neemt toe als de arts tijdens het onderzoek een ingreep uitvoert. Als de arts een poliep verwijdert of een andere handeling uitvoert, ontstaan complicaties bij één tot twee op de 100 patiënten.

De meest voorkomende complicatie is een bloeding. Een bloeding kan tijdens of direct na het onderzoek optreden, maar ook nog in de eerste week na het onderzoek. Een zeldzame, maar zeer ernstige complicatie is een darmperforatie. Dit is een gaatje of scheurtje in de wand van de darm en treedt op bij één per 1000 patiënten die een darmonderzoek krijgen. De ontlasting uit de darm kan dan in de buikholte terechtkomen. Hierdoor kan een buikvliesontsteking ontstaan. Dit is een gevaarlijke situatie, waarbij meestal een spoedoperatie nodig is. Beide complicaties komen vooral voor bij mensen die ontstekingen, vernauwingen of uitstulpingen (divertikels) in de darm hebben.

De uitslag

Direct na het onderzoek krijgt u van de arts die het onderzoek heeft uitgevoerd een voorlopige uitslag op papier. De definitieve uitslag van het onderzoek krijgt u van uw behandelend arts bij uw eerstvolgende bezoek aan de polikliniek.

Vragen

Hebt u na het lezen van deze webpagina nog vragen, dan kunt u contact opnemen met de afdeling Endoscopie. De afdeling Endoscopie is bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 08.00 tot 16.30 uur via telefoonnummer: 088 979 43 37.

Buiten kantooruren kunt u bij spoed contact opnemen met de Spoedeisende Hulp van HMC Westeinde: 088 979 23 80.

Bijlage. Overzicht van wat u drinkt

Schrijft u in deze lijst alles op wat u drinkt.

Tijd	Hoeveelheid vloeistof in ml.	Tijd	Hoeveelheid vloeistof in ml.

Over lui oog

U bent met uw kind bij de orthoptist geweest. Uit onderzoek blijkt dat uw kind een lui oog heeft. In deze webpagina kunt u lezen wat een lui oog is en wat de behandeling inhoudt.

Lui oog

De medische term voor een lui oog is amblyopie. Een oog dat geen goed gezichtsvermogen ontwikkelt, wordt een lui oog genoemd. Meestal is één van de ogen lui. In zeldzame gevallen zijn beide ogen lui. In de eerste maanden na de geboorte ontwikkelt het gezichtsvermogen van een baby zich snel. Het gezichtsvermogen blijft zich de eerste jaren ontwikkelen. In het algemeen is op de leeftijd van 10 jaar de ontwikkeling van de gezichtsscherpte klaar. Een lui oog kan daarom alleen behandeld worden als een kind jonger dan 10 jaar is. Daarom is het heel belangrijk dat de afwijking vroeg wordt ontdekt. Een goed gezichtsvermogen in beide ogen is zeer belangrijk om goed te kunnen functioneren. Daarom raden wij u aan om zo vroeg mogelijk contact op te nemen met uw huisarts als uw kind een lui oog heeft. Ook raden wij u aan om de behandeling goed vol te houden, ook al zal uw kind dit soms niet prettig vinden. Uw kind heeft daar de rest van zijn of haar leven voordeel van.

Oorzaken

Een lui oog kan de volgende oorzaken hebben:

Scheelzien

Een lui oog komt soms voor in combinatie met scheelzien. Het beeld van het afwijkende oog wordt in de hersenen uitgeschakeld om dubbelzien te voorkomen. Hierdoor verleert het oog het kijken en wordt lui. Uw kind kijkt dan steeds alleen met het goede oog.

Een verschil in brilsterkte

Als één oog onscherp kijkt, krijgt dit onscherpe beeld in de hersenen minder aandacht en wordt verdrongen. Uiteindelijk kan hierdoor een lui oog ontstaan. Soms is er aan de ogen uitwendig niets te zien.
Alleen door een oogonderzoek bij de orthoptist kan deze vorm van een lui oog ontdekt worden.

Een combinatie van scheelzien en een verschil in brilsterkte

Soms komen beide hierboven beschreven oorzaken tegelijk voor.

Een troebeling van het hoornvlies of de lens van het oog

Door de troebeling kan er geen scherp beeld worden gevormd, waardoor er een lui oog kan ontstaan.

Erfelijke aanleg

Kinderen uit families waarin veel scheelzien, luie ogen of oogsterkteafwijkingen voorkomen, moeten al op jonge leeftijd oogheelkundig onderzocht worden. Dit gebeurt op het consultatiebureau.
Als het nodig is, verwijst het consultatiebureau een kind door naar een orthoptist of oogarts.

De behandeling

De behandeling van het luie oog kan pas beginnen als de oorzaak van het luie oog is verdwenen. Dat kan door bijvoorbeeld met een bril de sterkte aan te passen. Om een lui oog weer te leren kijken, moet uw kind het luie oog gaan gebruiken. Dit gebeurt door het goede oog af te plakken voor een aantal uur per dag, gedurende een aantal maanden. Hoe ouder het kind, hoe langer het afplakken van het goede oog nodig is. Het is belangrijk dat u er als ouders voor zorgt dat uw kind de pleister draagt en dit volhoudt.

Verhinderd

Bent u op het afgesproken tijdstip verhinderd? Bel dan zo snel mogelijk (uiterlijk 24 uur voor de afspraak) de polikliniek Oogheelkunde om uw afspraak af te zeggen of te verplaatsen. Dit kan van ma t/m vr van
08.30 – 12.00 uur en van 13.00 – 16.30 uur via 088 979 29 30. In uw plaats kan dan een andere patiënt geholpen worden. Niet of te laat afgemelde afspraken worden in rekening gebracht

Vragen

Als u na het lezen van deze webpagina nog vragen heeft, kunt u contact opnemen met de polikliniek Oogheelkunde. De polikliniek Oogheelkunde is bereikbaar van ma t/m vr van 08.30 – 12.00 uur en van 13.00 – 16.30 uur via 088 979 29 30 of via info.oogheelkunde@haaglandenmc.nl.