Behandeling van borstkanker: algemene informatie

Over behandeling van borstkanker: algemene informatie

Om u zo goed mogelijk voor te bereiden en te begeleiden bij uw behandeling in ons ziekenhuis, bieden wij u deze informatie aan. De informatie gaat over het Borstcentrum. Het Borstcentrum bestaat uit de poliklinieken Chirurgie, Interne Geneeskunde, Radiotherapie en Plastische Chirurgie.

In korte tijd krijgt u veel te horen. Een groot deel van deze informatie hebben we voor u genoteerd. Zo kunt u alles nog eens rustig nalezen en heeft u alles bij elkaar. We voegen regelmatig nieuwe informatie toe, wanneer dat voor uw situatie van toepassing is. U leest onder meer over het behandelteam, het opstellen van het behandelplan, aanvullende onderzoeken, behandeling, nazorg en de begeleiding door de casemanager.

Contact

Tijdens uw eerste bezoek aan het Borstcentrum maakt u kennis met een van de verpleegkundig specialisten. Zij is uw casemanager gedurende uw behandeltraject. U krijgt een persoonlijk kaartje met haar naam en telefoonnummer. Als u vragen heeft of als u zich ergens zorgen over maakt, kunt u met haar contact opnemen. Als u uw casemanager niet kunt bereiken, kunt u bellen met het algemene nummer van het Borstcentrum, polikliniek Chirurgie: 088 979 47 80. U kunt ons ook uw vraag via de mail stellen. Hoe u dit doet, leest u in de folder Beveiligd e-mailen met HMC

Met vriendelijke groet,

Het mammateam

Oncologisch chirurgen:

Verpleegkundig specialisten/casemanagers:

Algemene informatie Borstcentrum en samenwerking LUMC

Haaglanden Medisch Centrum (HMC) en het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) werken samen op het gebied van borstkankerzorg onder de naam Universitair Kankercentrum (UKC). Het UKC beschikt over gespecialiseerde artsen, verpleegkundig specialisten, een gespecialiseerd operatie- en verpleegteam, eigen poliklinieken, operatiekamers en verpleegafdelingen.

Multidisciplinair behandelteam

Bij uw behandeling zijn meerdere disciplines betrokken, die allemaal hun eigen rol en deskundigheid hebben. Samen vormen ze een goed op elkaar ingespeeld team. Het behandelteam bestaat uit de volgende specialisten:

• Radioloog: beoordeelt medische beeldvorming, zoals de röntgenfoto van de borsten (mammografie), de echografie en MRI. Dit doet de radioloog om vast te stellen of er afwijkingen zijn. De radioloog kan puncties en biopten afnemen, als dat nodig is.
• Patholoog: onderzoekt het afgenomen weefsel onder de microscoop, om vast te stellen of het materiaal goed- of kwaadaardig is.
• Verpleegkundig specialist: verpleegkundige die gespecialiseerd is in de zorg voor en de begeleiding van patiënten met borstkanker en die naast verpleegkundige taken ook medische taken verricht. Verpleegkundig specialisten werken zowel op de polikliniek Chirurgie als op de polikliniek Interne Geneeskunde.
• Oncologisch chirurg: chirurg die gespecialiseerd is in het opereren van patiënten met borstkanker.
• Radiotherapeut: behandelt patiënten met borstkanker met ‘ioniserende’ bestralingen, die kwaadaardige cellen vernietigen.
• Internist-oncoloog: is gespecialiseerd in het geven van chemo-, immuno- en (anti-)hormoontherapie aan patiënten met borstkanker.
• Nucleair geneeskundige: onderzoekt patiënten met behulp van radioactieve stoffen om op medische foto’s vast te kunnen stellen of er afwijkingen te zien zijn.
• Plastisch chirurg: voert operaties uit die gericht zijn op het herstel van vorm en functie van lichaamsdelen. Tijdens of na een borstkankeroperatie kan de plastisch chirurg een borstreconstructie uitvoeren.
• Psycholoog: een deskundige gespecialiseerd in de (geestelijke) begeleiding van patiënten met kanker.
• Oncologieverpleegkundige: een verpleegkundige die werkt op de afdeling en gespecialiseerd is in de zorg voor patiënten met kanker.

Regie patiënt

Bij de diagnose borstkanker komt er veel op u af. Wij vinden het belangrijk dat u zelf meedenkt en -beslist in de keuzes rondom de behandeling. ‘Shared decision making’ noemen we dat. Ons behandelteam omringt u met alle zorg en deskundigheid. Welke behandeling of welk onderzoek het beste bij u past, hangt af van een aantal zaken – bijvoorbeeld van de risico’s en de bijwerkingen van uw behandeling, uw leefstijl en omstandigheden, uw beroep en uw wensen. Het is belangrijk om samen met ons deze zaken op een rijtje te zetten. Dit doet u door drie vragen te stellen:

1. Wat zijn mijn mogelijkheden?
2. Wat zijn de voor- en nadelen van die mogelijkheden?
3. Wat betekent dat in mijn situatie?

U kunt hierover meer lezen in de keuzehulp die we u geven.
Neem voldoende tijd bij het nemen van uw beslissingen.

Begeleiding door de casemanager

Uw casemanager is een verpleegkundig specialist. Dit is een verpleegkundige met een Master-opleiding. Zij werkt zelfstandig, onder directe supervisie van een chirurg en heeft een eigen spreekuur. De verpleegkundig specialist doet lichamelijk onderzoek, vraagt diagnostiek aan en bespreekt na het multidisciplinair overleg (MDO) de uitslagen en bevindingen met u. Ook neemt zij de poliklinische nacontrole voor haar rekening. Zij kent alle relevante informatie over u en uw behandeling en coördineert samen met u uw behandeltraject.

U en uw naasten kunnen op elk moment bij de casemanager terecht met vragen. Dit kunnen vragen zijn over praktische zaken en over de behandeling(en). Zij beantwoordt uw vragen of schakelt er de juiste deskundige voor in. De casemanager heeft doorlopend nauw contact met uw andere zorgverleners.

Uitkomsten meten – voor uzelf en om onze zorg te verbeteren

Wij vinden het belangrijk om te weten hoe uw kwaliteit van leven is tijdens en na de behandeling. Door dit te meten, kunnen wij zo vroeg mogelijk problemen signaleren en u hier eventueel bij ondersteunen. We sturen u hiervoor de komende jaren per e-mail een aantal keer een vragenlijst. De resultaten hiervan bespreken we met u tijdens het spreekuur of tijdens een telefonisch consult. Eventueel kunnen we u doorverwijzen naar andere hulpverleners. Verder gebruiken we uw feedback en die van uw medepatiënten om de behandeling voor toekomstige patiënten te verbeteren. Het invullen van alle vragen duurt maximaal vijftien minuten.

Waarvoor gebruiken we uw antwoorden?

Alleen uw behandelaars kunnen uw antwoorden zien en deze met u bespreken. Met deze antwoorden kunnen we zien wat goed gaat en wat beter kan. We gebruiken uw opmerkingen ook om de behandeling in de toekomst te verbeteren en te personaliseren.

Daarnaast we uw antwoorden anoniem voor verschillende doeleinden:

• informatie leveren voor het verbeteren van ziekenhuizen
• informatie leveren aan patiëntenorganisaties, overheid en toezichthouders
• opstellen van keuzeondersteunende informatie voor patiënten
• ondersteunen van het zorginkoopbeleid van zorgverzekeraars
• wetenschappelijk onderzoek

Privacy

De antwoorden in de vragenlijsten geven de arts belangrijke informatie over uw behandeling. Deelname aan de vragenlijsten is vrijwillig. Wij respecteren uw privacy en behandelen alle onderzoeksgegevens vertrouwelijk.

Deelnemen aan wetenschappelijk onderzoek

Het UKC neemt deel aan verschillende wetenschappelijke onderzoeken op het gebied van borstkanker. In deze, vaak landelijke, studies wordt onderzoek gedaan naar de effectiviteit van een (nieuw) medicijn of behandeling.

Mogelijk vragen we of u mee wilt werken aan zo’n onderzoek. U kunt hier rustig over nadenken. Deelname aan een onderzoek is altijd vrijwillig. Uw arts kan u meer informatie geven over de verschillende studies.

Borstkanker

Borstkanker is de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Eén op de zeven vrouwen krijgt het. Vanaf de leeftijd van 35 jaar stijgt het aantal vrouwen dat borstkanker krijgt. In de meeste gevallen stelt een arts de ziekte vast tussen vijftig en 75 jaar. Borstkanker komt ook voor bij mannen.

De borst

De functie van de vrouwenborst (in medische termen ‘mamma’) is het maken van melk voor de zuigeling. De melkklieren produceren de melk. Deze klieren monden uit in melkgangen.

Melkgangen en melkklieren

De melkgangen komen in de tepel bij elkaar en hebben daar een kleine opening naar buiten. Melkklieren en melkgangen zijn hooguit enkele millimeters groot. We kunnen ze met het blote oog niet van elkaar onderscheiden. Daarom spreken we over het klierweefsel, waarmee we de melkklieren en melkgangen samen bedoelen. Naast het klierweefsel bestaat de borst uit bindweefsel voor de stevigheid en vetweefsel voor bescherming en ‘vulling’.

Borstkanker

Bij borstkanker is er sprake van een verstoorde deling van cellen in de melkgangen en/of melkklieren. Hierdoor ontstaat een woekering van ‘foute’ cellen die samen een kwaadaardig gezwel (tumor) vormen: een carcinoom.

Vormen van borstkanker

Er zijn veel verschillende soorten borstkanker. Er zijn ook afwijkingen die nog geen borstkanker zijn, maar dat wel kunnen worden (voorlopers).

Niet-invasieve borstkanker

‘Carcinoom in situ’ of ‘niet-invasieve borstkanker’ is een voorstadium van borstkanker. Deze voorlopers van borstkanker kunnen zich niet verspreiden naar lymfeklieren of de rest van het lichaam. Het blijft op zijn plek (in situ) in de borst. We onderscheiden twee soorten, die zijn genoemd naar de plek waar ze ontstaan:

• Ductaal carcinoom in situ (DCIS). Dit ontstaat in de melkgang (ductus).
• Lobulair carcinoom in situ (LCIS). Dit ontstaat in de melkklier (lobus).

Invasieve borstkanker

Bij ‘invasieve borstkanker’ hebben de kankercellen de eigenschap om zich verder te verspreiden dan de plek waar ze zijn ontstaan. Dit is overigens niet hetzelfde als uitgezaaide borstkanker. We spreken van uitgezaaide kanker als cellen zich buiten de borst en lymfeklieren in de oksel hebben verspreid. We onderscheiden twee soorten invasieve borstkanker, die zijn genoemd naar de plek waar ze ontstaan:

• Invasief carcinoom niet-speciale type (NST) is de meest voorkomende soort borstkanker. 80% van alle gevallen is een invasief carcinoom NST. Deze vorm van borstkanker ontstaat in de melkgang. Vroeger noemden we dit een ‘invasief ductaal carcinoom’.
• Invasief lobulair carcinoom. Deze vorm van kanker ontstaat in de melkklier. Ongeveer 10% van de patiënten heeft een lobulaire tumor.

Invasieve borstkanker verdelen we verder onder in:

• Hormoongevoelige borstkanker
  Hormoongevoelige borstkanker groeit onder invloed van de vrouwelijke geslachtshormonen oestrogeen en progesteron. Dit is bij 80% van de borstkankers het geval. Dat is belangrijk om te weten voor de behandeling. Hormonale therapie werkt namelijk alleen bij hormoongevoelige borstkanker.
• HER2-positieve borstkanker
  HER2 is een eiwit dat op de cellen zit. Als een cel te veel van dit eiwit heeft, stimuleert dit de groei te veel en kan er kanker ontstaan. Er is dan sprake van HER2-positieve kanker. Dit is bij 13% van de borstkankers zo. Er bestaan medicijnen die zich specifiek op dit eiwit richten.
• Triple-negatieve borstkanker
  Bij triple-negatieve borstkanker:
  • groeit de tumor niet onder invloed van het hormoon oestrogeen
  • groeit de tumor niet onder invloed van het hormoon progesteron
  • is de tumor niet HER2-positief

Stadia bij borstkanker

Het stadium geeft aan hoe ver de ziekte zich in het lichaam heeft uitgebreid. De arts stelt het stadium vast en onderzoekt hiervoor:

• de plaats en grootte van de tumor
• of en hoever de tumor is doorgegroeid in het weefsel en bloedvaten eromheen
• of er uitzaaiingen zijn in de lymfeklieren, organen en/of bot, ergens anders in het lichaam

Stadium 1

De tumor in de borst is kleiner dan 2 centimeter en er zijn geen uitzaaiingen in de lymfeklieren in de oksel.

Stadium 2

De tumor is tussen de 2 en 5 centimeter groot. Er kunnen ook uitzaaiingen in de lymfeklieren van de oksel of het borstbeen zitten, maar er zijn geen uitzaaiingen in andere organen.

Stadium 3

De tumor is groter dan 5 centimeter. Er kunnen ook uitzaaiingen in de lymfeklieren van de oksel zitten. De tumor valt ook in stadium 3 als hij kleiner is dan 5 centimeter, maar door de huid van de borst naar buiten komt, of als hij vastzit aan de wand van de borst. In beide gevallen is de kans groot dat er ook uitzaaiingen in andere delen van het lichaam zijn.

Stadium 4

Borstkanker met aangetoonde uitzaaiingen in andere delen van het lichaam.

Prognose

Bij kanker spreken we vaak van overlevingskansen of de prognose, het vooruitzicht. De kans op genezing bij borstkanker is de laatste jaren gestegen. Dit komt door betere onderzoeken en nieuwe behandelmethoden. Gemiddeld is vijf jaar na de diagnose 87% van de borstkankerpatiënten nog in leven. Voor de kans op overleving is het belangrijk om te weten in welk stadium uw ziekte is. Onderstaande cijfers geven een algemeen beeld, maar geen informatie over uw situatie. Uw vooruitzichten kunnen beter of slechter zijn dan de vooruitzichten voor een hele groep.

Stadium 1: één jaar na de diagnose zijn bijna alle patiënten nog in leven. Na vijf jaar is dit 98%.
Stadium 2: één jaar na de diagnose zijn bijna alle patiënten nog in leven. Na vijf jaar is dit 92%.
Stadium 3: één jaar na de diagnose is 96% van de patiënten nog in leven. Na vijf jaar is dit 76%.
Stadium 4: één jaar na de diagnose is 80% van de patiënten nog in leven. Na vijf jaar is dit 29%.

Behandeling volgens het zorgpad borstkanker

We behandelen patiënten met borstkanker binnen het UKC volgens een vast ‘zorgpad’. Dit zorgpad is een serie vaste afspraken over de diagnostiek en behandeling van borstkanker. Hierdoor weten u en uw behandelaar in welke fase van het behandeltraject u zich bevindt. Ook sluiten de verschillende onderzoeken, behandelingen en controles goed op elkaar aan. In het zorgpad borstkanker staan het behandelplan, de aanvullende onderzoeken, de behandeling en de nazorg beschreven.

Behandelplan

Tijdens een multidisciplinair overleg (MDO) bespreekt het behandelteam de resultaten van de onderzoeken. In uw geval heeft het team vastgesteld dat er sprake is van een kwaadaardige afwijking. Vervolgens heeft het team tijdens het overleg besproken wat in uw geval de verschillende behandelmogelijkheden zijn en of er nog nadere diagnostiek nodig is. De chirurg of uw casemanager bespreekt met u de resultaten van dit overleg.

Aanvullend onderzoek

Soms is het noodzakelijk om na de onderzoeken in het Borstcentrum nog aanvullend onderzoek te doen. Het kan dan gaan om:

• een MRI-scan om de vorm en grootte van de tumor beter te bekijken
• bij bewezen lymfklieruitzaaiingen: een PET-CT-scan of een normale CT-scan en botscan om het aantal aangedane lymfeklieren te onderzoeken en na te gaan of er uitzaaiingen naar andere organen zijn

De radioloog of de nucleair geneeskundige beoordeelt deze medische foto’s.

Genetisch onderzoek

Jonge patiënten (patiënten jonger dan veertig jaar) of patiënten die meerdere familieleden hebben die ook borstkanker hebben gehad, kunnen we doorverwijzen naar de klinisch geneticus. Deze kan besluiten om verder onderzoek uit te voeren om vast te stellen of er sprake is van een erfelijke vorm van borstkanker.

Fertiliteitspolikliniek

Behandeling van borstkanker bij jonge patiënten kan de vruchtbaarheid aantasten. Voor jonge patiënten met een kinderwens kunnen we een afspraak inplannen bij de fertiliteitspolikliniek voor advies over dit onderwerp.

Behandeling

De behandeling van borstkanker bestaat uit drie pijlers:

1. behandeling van de tumor in de borst: een borstoperatie, al dan niet in combinatie met bestraling
2. behandeling van de lymfeklieren in de oksel: verwijderen van de schildwachtklier of alle lymfeklieren (okselklierdissectie).
3. behandeling van het hele lichaam: (anti)hormoontherapie, chemotherapie of immunotherapie – als de kans groot is dat tumorcellen zich via de bloedbaan hebben verspreid

De keuze voor de behandeling hangt af van de uitkomst van de onderzoeken en het advies van het behandelteam.

Behandeling van de tumor in de borst

Operatie

Vaak begint de behandeling met het verwijderen van de tumor via een borstoperatie. Deze operaties vinden plaats in HMC Antoniushove in Leidschendam. De belangrijkste reden om de borstkankeroperaties op één locatie te concentreren, is het verhogen van de kwaliteit. Een aantal gespecialiseerde chirurgen voert de borstkankeroperaties uit. Afhankelijk van de grootte van de tumor en de borst kiezen we voor een borstsparende operatie of een borstverwijdering. Bij een borstsparende operatie verwijdert de chirurg alleen de tumor en het borstweefsel rondom de tumor. Dit combineren we altijd met bestraling. Bij een borstverwijdering haalt de chirurg de hele borst weg. Hierna volgt soms bestraling.

Bestraling (radiotherapie)

Bij deze behandeling beschadigen we kankercellen met straling. Hierdoor kunnen de cellen zich niet meer delen, wat de kans op terugkeer van de tumor in dezelfde borst verkleint. Afhankelijk van uw leeftijd, de omvang van de afwijking in uw borst en eventuele uitzaaiingen in de klieren, kiezen we voor:

• uitwendige bestraling na de operatie in een bestralingsserie met meerdere sessies
• een eenmalige inwendige bestraling tijdens de operatie (IORT)

Beide soorten bestralingen vinden plaats in HMC Antoniushove.

Borstreconstructie

Afhankelijk van de soort borstoperatie, kan de plastisch chirurg een borstreconstructie uitvoeren. Het doel van deze operatie is om de vorm van de borst zo goed mogelijk te herstellen. Soms is het mogelijk om een directe borstreconstructie te doen. Dit is een operatie die direct plaatsvindt na het verwijderen van het kwaadaardige borstweefsel, tijdens dezelfde operatiesessie. Er zijn verschillende technieken om een nieuwe borst te reconstrueren. Dit kan bijvoorbeeld met kunstmatig materiaal (prothese) of met eigen huid en weefsel. Welke methode voor u het meest geschikt is, bespreekt de plastisch chirurg met u.

Behandeling van de lymfeklieren in de oksel

Met een echo heeft de arts naar de lymfeklieren in de oksel gekeken.

• Als de arts geen vergrote lymfeklieren vindt, verwijdert de chirurg tijdens de operatie aan de borst de schildwachtklier in de oksel. De patholoog onderzoekt deze lymfeklier. Met dit onderzoek kan de patholoog kleine uitzaaiingen vinden in de schildwachtklier, die met een echo niet te zien zijn. Als de patholoog deze uitzaaiingen vindt, gaan we uw oksel bestralen.
• Als de arts wel uitzaaiingen in de lymfeklieren vindt, zijn er twee behandelmethodes.
  • het verwijderen van alle lymfeklieren in de oksel, ofwel een okselklierdissectie.
  • een voorbehandeling met chemotherapie of hormonale therapie.
    Bij een goede reactie op deze behandeling verwijdert de chirurg een enkele lymfeklier. De oksel krijgt daarna nog vaak een bestraling.

Behandeling van het hele lichaam

Aanvullende systemische behandelingen

Mogelijk heeft u ‘systemische therapie’ nodig. Dit is de behandeling van kanker met medicijnen in de vorm van tabletten, injecties of een infuus. De internist-oncoloog schrijft de systemische therapie voor en controleert deze therapie. De internist-oncoloog werkt samen met een eigen verpleegkundig specialist, die tijdens dit traject uw aanspreekpunt is. Er zijn verschillende vormen van medicijnbehandelingen mogelijk:

• chemotherapie: behandeling met celdodende of celdelingremmende medicijnen, genaamd cytostatica
  Er zijn verschillende soorten cytostatica, elk met een eigen werking.
• immunotherapie: behandeling met medicijnen die het afweersysteem versterken om kankercellen te herkennen, aan te vallen en te vernietigen
• (anti)hormoontherapie: therapie die de aanmaak van uw hormonen beïnvloedt
  Dit remt de deling van kankercellen.

Neoadjuvante chemotherapie (NAC)

Soms is voor de operatie al duidelijk dat een aanvullende behandeling met chemotherapie nodig is. Het is dan mogelijk om eerst te starten met chemotherapie en daarna de operatie uit te voeren. Voordelen hiervan zijn dat we de reactie van tumorcellen op de therapie kunnen meten. Bij een goede reactie kan de chirurg (makkelijker) borstsparend opereren en hoeft deze de oksel minder ingrijpend te behandelen. Bij een tegenvallende reactie van de tumorcellen kunnen we beslissen om nog extra kuren te geven.

MammaPrint

Een MammaPrint is een genenprofieltest die zeventig genen in de tumor analyseert. De uitslag geeft aan of het risico op uitzaaiingen hoog of laag is en helpt te bepalen of aanvullende chemotherapie wel of niet zinvol is. De uitslag kan soms ook helpen om de keuze beter te onderbouwen. Bij sommige tumoren of bij meerdere uitzaaiingen in de lymfeklieren heeft de uitslag van de MammaPrint geen aanvullende waarde. De MammaPrint bieden we daarom niet standaard aan alle patiënten aan. De MammaPrint voeren we uit op weefsel dat we verkregen tijdens een biopt of tijdens de operatie. U hoeft hiervoor dus geen extra operatie te ondergaan. Een MammaPrint zegt niets over erfelijkheid. Daarvoor is erfelijkheidsonderzoek nodig.

Palliatieve zorg

Wanneer er geen genezing mogelijk is, bespreken we andere, zogenoemde palliatieve, behandelopties met u. Hiervoor verwijzen we u naar de internist-oncoloog en/of de radiotherapeut.

Nazorg

Nacontrole

Na afronding van het behandeltraject blijft u onder controle. Deze zogeheten nacontroles vinden de eerste jaren na de operatie plaats. We plannen deze in volgens een vast schema, afhankelijk van uw leeftijd en het type behandeling dat u krijgt. Bij deze controles doen we zo nodig aanvullend onderzoek. Dit gebeurt met een jaarlijkse mammografie, indien nodig in combinatie met een echografie. In sommige gevallen krijgt u een MRI-onderzoek.

Reguliere nacontrole

Jaar 1

• Eén week na de operatie: bij de chirurg voor het uitslaggesprek.
  Bespreken of en welke aanvullende behandelingen nodig zijn en wondcontrole.
• Twee weken na de operatie: bij de verpleegkundig specialist.
  Nogmaals bespreken van de vervolgstappen, afspraken controleren en wondcontrole.
• Zeven maanden na de operatie: bij de verpleegkundig specialist.
  Evaluatiegesprek en lichamelijk onderzoek. Bespreken uitkomsten van de digitaal verstuurde vragenlijst over kwaliteit van leven (PROMS).
• Dertien maanden na de operatie: eerste controle mammografie met aansluitend afspraak voor uitslag en lichamelijk onderzoek
  Bespreken uitkomsten kwaliteit van leven vragenlijst (PROMS).
• Op indicatie: controle bij radiotherapeut, als u bent bestraald

Jaar 2 t/m 5

• Een jaarlijkse mammografie met aansluitend de uitslag en een lichamelijk onderzoek.
  Dit vindt meestal plaats bij de verpleegkundig specialist, tenzij u nog hormonale therapie heeft. Dan vindt de controle plaats bij de polikliniek Interne Geneeskunde. Gedurende het gesprek bespreken we de digitaal verstuurde vragenlijst over kwaliteit van leven (PROMS).

Opmerkingen

• Als u een borstverwijdering heeft gehad, kan u na vijf jaar – indien u ouder bent dan zestig jaar –meedoen met het bevolkingsonderzoek (BOB). U moet zich dan opnieuw hiervoor aanmelden.
• Als u een borstsparende operatie heeft ondergaan, kunnen we u na vijf jaar – indien u ouder bent dan zestig jaar – terugverwijzen naar de huisarts voor een jaarlijks lichamelijk onderzoek. Het jaarlijkse het mammografisch onderzoek vindt dan elke twee jaar plaats bij HMC.

Als u na vijf jaar controles nog geen zestig jaar bent, dan bepaalt het team de duur van het nazorgtraject. Dit gebeurt in het multidisciplinaire overleg. De uitkomst hiervan bespreken we met u.

Ondersteuning tijdens en na de behandeling

De diagnose kanker kan veel bij u losmaken. De behandeling kan ingrijpende gevolgen hebben voor u en de mensen om u heen. Daarom zorgen wij ervoor dat we u goed begeleiden, zowel tijdens als na het behandeltraject.

Zorgverleners en -organisaties

Naast uw casemanager heeft u verschillende zorgverleners en organisaties die u kunnen begeleiden en ondersteunen, bijvoorbeeld:

• een diëtist
• een fysiotherapeut
• een psycholoog
• een geestelijk verzorger, zoals een pastor, predikant, moslim geestelijk verzorger of pandit
• een oedeemtherapeut (voor behandeling van lymfoedeem)
• een revalidatiecentrum

Kijk ook eens op www.verwijsgidskanker.nl

Informatieplein Oncologie

Kanker is een ingrijpende ziekte, die uw leven in één keer op z’n kop zet. Voor uw medische behandeling kunt u terecht bij uw specialist of uw casemanager. Maar kanker is niet alleen een medisch verhaal. Het heeft ingrijpende gevolgen voor uw leven en dat van uw naasten. Veel vragen dringen zich op:

• Hoe regel ik het goed met mijn werkgever?
• Wie kan mij helpen zo fit mogelijk te blijven?
• Hoe vertel ik het aan mijn kinderen?

Het Informatieplein Oncologie biedt hierbij ondersteuning. De medewerkers van het Informatieplein luisteren naar uw verhaal en helpen u helder te krijgen wat u nodig hebt. U vindt er een luisterend oor en krijgt er advies bij heel veel vragen die kunnen opkomen tijdens en na een behandeling.

Afspraak en contact

U kunt vrijblijvend binnenlopen bij het Informatieplein Oncologie, van maandag tot en met woensdag van 09.00 tot 17.00 uur en op donderdag van 09.00 tot 20.00 uur. Wilt u zeker weten dat er iemand tijd voor u heeft? Maak dan een afspraak via telefoonnummer 088 979 40 05 (bereikbaar tussen 09.00 en 10.00 uur) of via infoplein.oncologie@haaglandenmc.nl.

Ons adres:

HMC Antoniushove
Informatieplein Oncologie
Ingang naast de apotheek op de begane grond
Burgemeester Banninglaan 1
2262 BA Leidschendam

‘Kanker, en dan?’ Cursus omgaan met de gevolgen van kanker

In Nederland horen jaarlijks veel mensen dat ze kanker hebben. Kanker is een ziekte die voor verschillende aspecten in het dagelijks leven gevolgen kan hebben, zoals:

• lichamelijk
  Hoe gaat u om met de bijwerkingen van de behandeling, vermoeidheid, pijn of een veranderd eetpatroon?
• psychisch
  Hoe gaat u om met de verschillende emotionele reacties die u ervaart, zoals angst, somberheid, machteloosheid of nervositeit?
• in relatie tot anderen
  Hoe gaat u om met familie en vrienden? Hoe vertelt u het uw kinderen? Hoe reageren de mensen om u heen?
• uiterlijk
  Hoe gaat u om met de zichtbare gevolgen van de ziekte, zoals haarverlies, afvallen of aankomen?
• werk en huishouden
  Hoe hoog is uw belastbaarheid en hoe gaat u om met pijn en vermoeidheid?
• zingeving
  Hoe vindt u uw (nieuwe) levensinvulling? Hoe ontdekt u welke activiteiten betekenisvol voor u zijn?

Het kan prettig zijn om deze onderwerpen te bespreken met iemand buiten de directe familie- en vriendenkring. Daarom biedt HMC een cursus aan voor mensen die kanker hebben of hebben gehad. De cursus vindt om de week plaats in HMC Antoniushove, op vrijdagochtend van 10.00 tot 12.00 uur. Tijdens elke cursus bieden we plaats aan maximaal twaalf deelnemers.

Inhoud van de cursus

De cursus bestaat uit een serie van acht besloten groepsbijeenkomsten, waarin we diverse thema’s rondom leven met en na kanker bespreken, bijvoorbeeld:

• lichamelijke gevolgen, zoals vermoeidheid, verminderde eetlust en haaruitval
• psychische gevolgen, zoals angst, onzekerheid, somberheid en verdriet
• sociale gevolgen, zoals omgaan met naasten, collega’s, artsen en verpleegkundigen

Een psycholoog begeleid de cursus en geeft tijdens de bijeenkomsten informatie over de thema’s. De psycholoog bespreekt op welke manieren u kunt omgaan met de gevolgen van kanker en geeft adviezen over bijvoorbeeld zingeving en mindfulness. Tijdens de bijeenkomsten is er ruimte om met elkaar in gesprek te gaan over de verschillende onderwerpen. Uit reacties van mensen die aan een cursus hebben deelgenomen, blijkt dat het contact met lotgenoten en het uitwisselen van ervaringen hen heeft geholpen in het verwerkingsproces.

Aanmelden

Als u geïnteresseerd bent in de cursus, kunt u uw arts, verpleegkundig specialist of uw psycholoog van de afdeling Medische Psychologie vragen om u te verwijzen. U krijgt dan een kort intake- en informatiegesprek, waarin we onder andere uw motivatie en verwachtingen bespreken.

U kunt de afdeling Medische Psychologie bereiken via telefoonnummers 088 979 24 95 en 088 979 42 89. U kunt ook een e-mail sturen aan secretariaatpsychiatrie-psychologie@haaglandenmc.nl. Meer informatie over de afdeling Medische Psychologie vindt u op www.haaglandenmc.nl.

Psychologische zorg in het ziekenhuis

Als u behoefte heeft aan individuele psychologische begeleiding tijdens of na uw ziekteproces, dan kunt u aan uw arts of verpleegkundig specialist vragen om een verwijzing naar de afdeling Medische Psychologie.

Workshop ‘Look Good Feel Better’

Naast medische behandelingen en emotionele ondersteuning bij kanker geven we ook tips en adviezen over uiterlijke verzorging aan patiënten met kanker. Daarvoor organiseren we regelmatig de workshops Look Good Feel Better in HMC Antoniushove. Tijdens de workshops krijgen maximaal twaalf deelnemers in een ontspannen sfeer professionele adviezen over huid- en haarverzorging. Na de workshop krijgen de deelnemers een tasje met cosmeticaproducten mee naar huis. De workshops zijn mogelijk dankzij een gift van de American Woman’s Club of The Hague. Meer informatie vindt u op www.lookgoodfeelbetter.nl/ziekenhuis/hmc-antoniushove-leidschendam

Kanker bespreken met kinderen

Veel mensen met (jonge) kinderen, die de diagnose borstkanker krijgen, vinden het moeilijk om dit met hun kinderen te bespreken. Mocht u dit ook ervaren of tegen andere problemen aanlopen, dan kunt u bij uw casemanager terecht voor meer informatie. De website www.kankerspoken.nl bevat ook nuttige informatie over dit onderwerp.

Op de polikliniek is het boekje ‘Ik ben Jack!’ aanwezig, een boek voor kinderen met ouders of grootouders met kanker.

Contact met lotgenoten

Mogelijk heeft u tijdens en na de periode van onderzoek en behandeling behoefte aan contact met medepatiënten. U kunt er baat bij hebben om uw angst en verdriet te delen met lotgenoten. Deze ervaringsdeskundigen kunnen u ook allerlei praktische informatie geven. Kijk meer informatie over contact met lotgenoten op de website van de Borstkankervereniging Nederland: www.borstkanker.nl

U kunt ook contact opnemen met de vereniging via telefoonnummer
030 291 72 22, van maandag tot en met vrijdag tussen 09.00 en 16.00 uur.

Met medische vragen kunt u bellen met de kanker.nl infolijn: 0800 022 66 22.

Voor jonge vrouwen tot 45 jaar heeft de Borstkankervereniging Nederland een aparte contactgroep opgericht. Kijk voor meer informatie op www.de-amazones.nl/nl/informatie

Websites

Er zijn veel websites met informatie over borstkanker, onder meer:

• KWF Kankerbestrijding: www.kwf.nl
• Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties: www.nfk.nl
• Nederlands Netwerk Fertiliteitspreservatie: www.nnf-info.nl
• AYA Zorgnetwerk ‘Jong & Kanker’: www.ayazorgnetwerk.nl
• Een handige checklist waarmee u de gesprekken met uw verschillende zorgverleners thuis kunt voorbereiden voor, tijdens en na de behandeling:
  www.b-bewust.nl/diagnose_en_behandeling/vragenlijst.nl

Voeding en bewegen

De meeste studies laten zien dat overgewicht de kans vergroot om nogmaals borstkanker te krijgen. Daarom adviseren we:

• Probeer overgewicht te voorkomen.
• Probeer zoveel mogelijk weer op een gezond gewicht te komen.

Probeer op een verantwoorde manier af te vallen. De belangrijkste manieren om verantwoord af te vallen zijn meer bewegen en minder eten. Doe dit bij voorkeur onder begeleiding van een diëtist en eventueel een fysiotherapeut. Oncologische diëtisten en fysiotherapeuten vindt u op www.verwijsgidskanker.nl.

U kunt ook deelnemen aan een van de beweegprogramma’s voor mensen die kanker hebben gehad.

Heeft u vragen over voeding?

Deze kunt u stellen aan uw verpleegkundig specialist. U vindt ook informatie over voeding en kanker op deze websites van het Wereld Kanker Onderzoek Fonds (WKOF):

• www.voedingenkankerinfo.nl
• www.wkof.nl/nl/leven-met-kanker/gezond-leven-na-kanker

Tips van het Wereld Kanker Onderzoek Fonds

Het WKOF geeft de volgende tips om de kans te verkleinen dat u nogmaals kanker krijgt:

• Blijf op een gezond gewicht
  Houd uw gewicht binnen gezonde grenzen, ofwel op een Body Mass Index (BMI) tussen 18,5 en 24,9 kg/m2. De BMI geeft de verhouding weer tussen uw lengte en gewicht. Hieraan kunnen we zien of u misschien te veel of te weinig weegt. Voorkom dat u zwaarder wordt. Overgewicht en obesitas verhogen het risico op twaalf soorten kanker. Door gezond te eten en regelmatig te bewegen houdt u een gezond gewicht.
• Kom in beweging
  Maak bewegen onderdeel van uw dagelijks leven. Loop meer en zit minder. Lichaamsbeweging kan u beschermen tegen verschillende soorten kanker, waaronder darmkanker en borstkanker. Regelmatig bewegen helpt overgewicht en obesitas voorkomen. Iedere vorm van lichaamsbeweging draagt bij aan een gezondere leefwijze.
• Eet veel volkorenproducten, groente, fruit en peulvruchten
  Maak volkorenproducten, groente, fruit en peulvruchten een belangrijk onderdeel van uw dagelijkse maaltijden. Peulvruchten zijn bijvoorbeeld bruine bonen en linzen. Groenten, fruit en ander eten met veel vezels kunnen u tegen kanker beschermen, bijvoorbeeld tegen kanker in de mond, maag en darm. We adviseren om iedere dag minstens 30 gram voedingsvezels binnen te krijgen. Daarnaast is het goed om elke dag minstens 250 gram groente en twee stuks fruit te eten.
• Eet zo min mogelijk fastfood en ander voorbewerkt voedsel met veel vet, zetmeel of suiker
  Hoe minder u van dit soort voedsel eet, hoe minder calorieën u binnenkrijgt. Zo houdt u uw gewicht gezond. Voedsel met veel calorieën bevat meestal weinig vitaminen en mineralen, maar wel veel ongezonde vetten en suikers. Dit voedsel vergroot de kans op obesitas en dus ook op kanker. Vervang deze producten door groente en fruit.
• Beperk het eten van rood en bewerkt vlees
  Eet weinig rood vlees, zoals rund-, varkens- en lamsvlees. Eet weinig of geen bewerkt vlees. Onderzoek toont aan dat het eten van rood en bewerkt vlees het risico op darmkanker verhoogt. Bewerkt vlees is al het vlees dat is gerookt, gezouten of op een andere manier geconserveerd door het toevoegen van conserveringsmiddelen. Eet per week niet meer dan 350 tot 500 gram rood vlees (dit is het gewicht van bereid vlees). Eet geen bewerkt vlees, zoals ham, salami en worst.
• Drink zo min mogelijk dranken met toegevoegde suiker
  Drink vooral water en ongezoete dranken. Dranken met veel suiker zijn een belangrijke oorzaak van overgewicht. Voorbeelden hiervan zijn frisdranken, fruitdranken en (gezoete) vruchtensappen. Drink bij voorkeur water, thee en koffie zonder suiker.
• Drink zo min mogelijk alcohol
  Om kanker te voorkomen, kunt u het beste geen alcohol drinken. Alcohol verhoogt de kans op verschillende soorten kanker, waaronder mondkanker en borstkanker.
• Gebruik geen voedingssupplementen voor de preventie van kanker
  Probeer de voedingsstoffen die u nodig heeft, alleen uit voeding te halen. Neem dus geen voedingssupplementen. Onderzoek toont aan dat als u een grote hoeveelheid van bepaalde voedingssupplementen neemt, hierdoor het risico op kanker groeit. Het is beter om alle benodigde voedingsstoffen via uw voeding binnen te krijgen. Sommige groepen mensen kunnen wel baat hebben bij bepaalde voedingssupplementen.

En natuurlijk:

• Rook niet
• Ga nooit onbeschermd zonnen

Vragenlijst over de resultaten van uw behandeling in HMC

U ontvangt tijdens uw behandeling enkele keren een uitnodiging van HMC om een vragenlijst in te vullen over de resultaten van uw behandeling. Deze vragenlijst noemen we ook wel PROMs. Dat is een afkorting van de Engelstalige naam voor de vragenlijst: Patient Reported Outcome Measures.

Wij versturen deze vragenlijsten, omdat we willen weten hoe u de resultaten van de behandeling ervaart. Zo krijgen we meer inzicht in de kwaliteit van onze zorg en komen we te weten hoe we die zorg voor u kunnen verbeteren. De vragenlijst vormt een vast onderdeel van uw behandeling. Het invullen van de vragenlijst kost ongeveer tien minuten.

Uw zorgverlener bespreekt de antwoorden met u in de spreekkamer. De zorgverlener gebruikt uw antwoorden om de zorg beter af te stemmen op uw behoeften. Meer informatie vindt u op de webpagina Vragenlijst over de resultaten van uw behandeling in HMC op https://www.haaglandenmc.nl/over-ons/kwaliteit-en-veiligheid/vragen-resultaten-behandeling.

Hieronder ziet u wanneer u een vragenlijst ontvangt:

Werkwijze downloaden informatie Borstcentrum HMC

De informatie van het Borstcentrum HMC kunt u downloaden via: www.haaglandenmc.nl.

Klik daar eerst op ‘Specialismen’ en dan op ‘Borstcentrum’.

 

Overzicht informatie Borstcentrum HMC

Ο Beeldbellen, consult op afstand met uw zorgverlener
Ο Bewegen na een borstoperatie
Ο Biopsie van de borst, na stereotactische mammotoom
Ο Borst, biopsie van de, Echogeleid mammotoom
Ο Borst, goedaardige aandoeningen van de
Ο Borstkanker, wat nu?
Ο Borstoperatie, Adviezen na een
Ο Borstreconstructie, DIEP lap
Ο Borstreconstructie, directe
Ο CT thorax, abdomen, onderzoek van de longen en/of buik
Ο Fysiotherapie bij lymfoedeem aan de arm
Ο Hoe voelt u zich, Hoe ervaart u uw behandeling, onderzoek door het UKC
Ο Intra-operatieve radiotherapie, eenmalige bestraling bij borstkanker
Ο Kanker en dan, cursus omgaan met de gevolgen van kanker
Ο Lokalisatie van een tumor met een radioactief zaadje (bij een tumor in de borst of lymfklieren)
Ο Mammalokalisatie, onderzoek van de borst
Ο Mastopathie
Ο MRI van de borsten
Ο MRI
Ο Oncologieplein
Ο Operatie bij borstkanker
Ο PET scan
Ο Praktische opname informatie UKC
Ο Schildwachtklierprocedure, mamma
Ο Skeletscintigrafie
Ο Weefselexpansie
Ο ________________________________________________________________________
Ο ________________________________________________________________________
Ο ________________________________________________________________________

Poliklinische afspraken in geval van neo-adjuvante systeemtherapie;

Chemotherapie-immunotherapie of hormonale therapie

Ο PET CT
Ο CT thorax en abdomen
Ο Skelet-scintigrafie (botscan)
Ο MRI van de borsten
Ο Gesprek chirurg
Ο Gesprek internist oncoloog
Ο Gesprek verpleegkundig specialist interne oncologie
Ο Gesprek radiotherapeut = bestralingsarts
Ο Inbrengen jodiumzaadje in de tumor in de borst, door radioloog
Ο Inbrengen jodiumzaadje in lymfklier in de oksel door radioloog
Ο Bloed laten prikken
Ο Gesprek klinisch geneticus = erfelijkheid arts
Ο ECG
Ο MRI pompfunctie van het hart = linker ventrikel ejectie fractie op radiologie
Ο Gesprek arts fertiliteit = vruchtbaarheid in geval van kinderwens
Ο ________________________________________________________________________
Ο ________________________________________________________________________
Ο ________________________________________________________________________